Mijozlarning so‘rovlari bilan o‘zbekiston banklarida muammoli kreditlar bugungi kunlarda e’tibor qoshib borilmoqdadir. Banklar umumiy olarak oyga nisbatan kamaydigan muammoli kreditlarga ega bo‘lishganligini e’lon qildi.
Bu yilning boshidan beri, o‘zbekiston banklarining jami muammoli kreditlarining ulushi o‘zgarib turib, har oyda kamaydi. Muammoli kreditlarining o‘tgan yillarga nisbatan kamayganligi bilan, banklar mijozlarga qulaylik yaratishga harakat qilmoqda. Ulushi, so‘rov raqamlarida biror o‘zgarishlar bo‘lishidan oldin, muammoli kredit muddatlarini ma’lum bir miqdorda o‘tkazish imkoniyatini beradi.
O‘zbekiston banklarida kamaygan muammoli kreditlar jami miqdori katta to‘pga tenglashgan. O‘tgan yillarda muammoli kredit miqdorlarining havfsiz ko‘tarishiga qarshi xavotir asosida, banklar bu yo‘nalishda ish qildi.
Kreditlar yil boshidan beri qisqa davom etadi
2021 yil boshidan beri O’zbekiston banklarida muammoli kreditlar miqdori nisbatan kamayib o’tgan. Ulardan hisobotlarga ko’ra, kredit miqdori umumiy hisoblanishi bilan jami oyga ta’sir etgan. Bunda muvaffaqiyatli tashkil etilgan moliyaviy siyosatlar va to’lovning rag’batlantirilishi katta ahamiyatga ega bo’lgan.
O’zbekiston banklari ochib berilgan dastur doirasida kredit sohada bo’lishi mumkin bo’lgan muammoni ortirib chiqardi. Banklar mago’jlar uchun muammo yaratmaydigan kredit shartlarini belgiladi. Bu, kredit bergan shaxslar uchun to’lov qilishni osonlashtirish, kreditning o’tishini qo’llab-quvvatlash, shuningdek, bankning talablariga rioya qilish o’rniga keluvchi kiritmalarni unchalik qo’ymaydiganlari uchun katta imkoniyat yaratdi.
Ko’pgina kreditlarning qayta zaxiralarni o’zgartirib, to’lov qulaylashtirganligi dastlabki boshlanuvchi muddatlardan beri ma’lum bo’lgan. Bu o’zgarishlar banklar tomonidan kreditlarga keladigan suv xizmatlari uchun kreditni hisoblashlarida amalga oshirilgan. Banklar, kredit shartlarini yanada to’liqroq hisoblangan joriy darajaga yaqin kelishini ta’minlash, ayniqsa, iqtisodiy muammolarni hal qilish, pul samaradorligini oshirish, shuningdek, ohirgi bozor sohalarining e’tiborini tortishda kreditlarni rag’batlantirishga qaratilgan.
Kreditlar sohada bo’lishi mumkin bo’lgan muammoni ortirib chiqardi
O‘zbekiston banklarida muammoli kreditlar yil boshidan beri birinchi marta kamaydi. Kreditlar jami oyga otgan miqdori nisbatan umumiy jamlanmaga erishib, ulushi tashkil etdi. Bu holat kredit sohasidagi bo’lgan muammoni kuchaytirish yoki yengil qilishga yordam berdi.
- Banklar muammoli kreditlar bilan xalqaro savdolarni oshirdi.
- Kreditlar sohasidagi investitsiyalar o’sayotganligi sababli O’zbekiston moliyaviy tashkilotlari dunyo bozorida taklif etilgan mablag’lar miqdorini ortirtishdi.
- Qurilish sohasida uzoq muddatli investitsiyalar kreditlar orqali amalga oshirib bo’lish nisbatan osonlashtirildi.
- Iqtisodiy faollikni rivojlantirish uchun kreditlar keng tarqalgan.
Bunday muammoli kreditlar bilan bog’liq jismoniy va yuridik shaxslar, shuningdek, korporativ tashkilotlar boshqaruvchi organlardan kredit olish tarafdorga ostidur.
Shunga qaramay, banklar muammo yaratmaydigan kredit shartlarini belgiladi. Ko’pgina kreditlar zaxiralari o’zgartirib, to’lov qulaylashtirib, mijozlarga kirish qulayligi yaratishdi.
O’zbekiston banklarining kredit shartlarini o’zgartirishdi
Kredit sohasida kushimcha islohotlar mamlakatda banklar tomonidan amalga oshirildi. Ushbu islohotlar natijasida, nisbatan muammoli kreditlarning miqdori kamaymay o’tishga muvaffaqiyatli harakat qilindi. Oltin zamanlarda g’oyaviy miqdori, jami tashkil etib, umumiy kredit miqdorini o’stirish bo’yicha yangi chora-tadbirlar, muammoli kreditlar sohasida isloh bo’lgan.
To’lov shartlari va kreditlar orqali kapitaliga noqonuniy o’tkazish xizmati ko’rsatgan banklar, mago’jlar uchun muammo yaratmaydigan kredit shartlarini belgiladi. Ulardan kelib chiqqan jiddiy mijozlar, oltin davrda tayanishlarini amalga oshirishga ko’ra banklar, kredit miqdorini kelgusi davrlarda kamaytirganlar.
Banklar tashkil etgan yangi kredit shartlari, kreditlar sohasida samarador ishlaydigan, tashkilotlar bilan hamkorlik qilishga imkon beradi. Ularning kreditlar to’lov shartlari o’sib borayotgan va kushimcha imtiyozlar bilan bog’liq bo’lgan.
Banklar mago’jlar uchun muammo yaratmaydigan kredit shartlarini belgiladi
Ko’pgina banklar otgan oyga nisbatan muammoli kreditlar miqdori ulushi bilan yakunlangan. Bu jami o’zbekiston banklarining 2021-yil boshidan beri birinchi marta kamayishiga olib keladi.
Og’ir kreditlardan qutulish vaqtini zabt etish maqsadida, banklar kredit shartlarini o’zgartirishga ketdi. Faollashtirish istagida banklar mago’jlar uchun muammo yaratmaydigan shartlarni belgiladi.
Ko’plab banklar shartlarni o’zgartirib, miqdorini ozod etganligi bilan to’lovni qulaylashtirdi. Shunday qilib, banklar miqyos va to’lov qulayligini yaratish orqali, moliyalashtirish sohasida muammoli kreditlarni bartaraf etmoqda.
Banklar mago’jlar uchun muammo yaratmaydigan kredit shartlarini belgilashga qaratilgan harakat to’g’ri kelganligini ko’rsatmoqda. Bu usul orqali banklar xalqimizning moliyalashtirish himoyasida katta imkoniyatlar yaratmoqda.
O’zbekiston banklarida ko’pgina kreditlar zaxiralari bilan bog’liq
Ko’pgina tashkilotlar mablag’ilarni zaxiralar orqali kredit orqali olishni xohlaydilar. Bu esa banklar uchun muammoli bo’lib, ulardan muayyan miqdorda to’lov qabul qilsalar ham, boshqa muommalarni yechish borasida ko’p qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.
Ko’pgina kreditlar tashkil qilishning ahamiyatli jarayoni. Ularning miqdori va nisbatan ulushi narxlardan tashkil topadi. Bu kredit tizimining yirik ahamiyatga ega bo’lishini va ayrim tartibotlarni nazarda tutadi. Ularning otgan jami miqdori esa bankning umumiy tizimi ustida kattalashtiradi.
Ko’pgina kreditlar zaxiralar orqali olingan mablag’larni banklar tomonidan boshqarishga imkoniyat beruvchi kredit turlari qabul qilinadi. Ularda qarzdorlik yoki bo’shlash muammolari sodir bo’lmaydi, shuning uchun ham ularni chetlatish kerak bo’lmaydi. Banklar tomonidan berilayotgan kreditlarning shartlarining to’lovning qulayligiga o’zgartirishlar kiritilgan.
Shunday muammolarni yechish uchun banklar kredit shartlarini o’zgartirib, kredit miqdorlarini oshirishni va to’lovning muddatini uzaytirishni qaror qilishadi. Shu bilan birga, banklar zaxiralarni o’zgartirib, to’lov qulaylashtirish bilan kreditlarni chetlaydi, shuning bilan muammoli kreditlarni jamiyotni o’shmasdan yechish bo’lmaydi.
Oyga bo’lgan muammoli kreditlar miqdori umumiy kreditlar ulushining nisbatan kam bo’lib tashkil etadi
Bu bilan birga, O’zbekiston banklarida kreditlarni berganlar, kreditlarining to’lov davrini o’zinga yoqimli qilish uchun banklar tomonidan taqdim etilgan to’lovlarni naychalarsiz qaytarib berish mumkinligini hisobga olganlar uchun bir necha muammoli kreditlarga ehtiyoj duyadilar. Bu muammoni ortirish uchun, kam umumiy kreditlar miqdori bo’lgan kreditlarga oid shartlar o’zgartirilib, o’zinga xos xulosa muhofazasi ta’minlanadi.
Masalan, muammoli kreditlar miqdori bir oyga nisbatan avvalgi oydan ko’ra kamayib ketgan bo’lsa, banklar kredit shartlarini o’zgartirib, muammoli kreditlarni olib tashlash va to’lovlarni tuxtasinchi bo’lmaydigan qilib belgilab oladi. Shuningdek, banklar muammoni hal etish uchun muxofazali variantlarni taklif qiladi va kredit oluvchilarga ko’proq to’lovlarda sezilarli chegirma imkoniyatini taqdim etadi.
Shunday qilib, oyga bo’lgan muammoli kreditlar miqdori umumiy kreditlar ulushining nisbatan kam bo’lib tashkil etadi, bu esa banklar va kredit olatganlar uchun kushtagi holat bo’lib qoladi. Bu qiyinchiliklarni kamaytirish uchun, banklar o’zinga xos shartlar va variantlarni taklif qiladi, ulushi to’lov shartlariga mos ravishda belgilab oladi. Shu bilan birga, kredit tashkil etish bo’yicha ko’pgina zaxiralarga qarshi harakat qilish imkoniyatini ta’minlaydi.
Nisbatan kam muammoli kreditlar miqdori oyga jami o’tkazildi
O’tgan on yil ichida O’zbekiston banklarida muammoli kreditlar yil boshidan beri birinchi marta kamaydigan hisoblanadi. Shu kabi, bu yilda muammoni ortirish uchun banklar kreditlarining shartlarini o’zgartirishdi va bu muammo bank mago’jlariga zararni tugatmaydigan kredit shartlarini belgilashga imkon berdi.
Shunda ikki yil davomida O’zbekiston banklarida kreditlar kafolatli muzokaralar, orqali miloynlarda so’mlardagi muammolini ortirib chiqardi. Ko’pgina kreditlar olganda zaxiralardagi muammo ortirib chiqardi, ammo banklar shunday muammollarni hal qilish uchun moliya mablag’larini samarali ishlatishga yo’l qo’ydi.
Shu bilan birga, O’zbekiston banklarining kreditlar sohasida tashkil etilgan ulushi va barqarorlikni ko’rsatishga o’z hissasini berishni uzluksiz amalga oshirganligi kuzatiladi. Kredit miqdori oyga jami o’tkazildi va bu tashkilotlar uchun muhim moliya manbalarini samarali ishlatish va bankning kreditlar haqidagi qonunlarini o’saytirish imkoniyatini yaratishga imkon berdi.
Bular bilan birga, ko’pgina banklar ishonchli kredit shartlari bilan kam muammollarni ta’minlashga yo’l qo’ydi va bu kreditorlar uchun muhim moliya mablag’larini samarali amallarda ishlatishga imkon berdi. Ularning muammoli kreditlar miqdori oyga jami o’tkazildi va bu tashkilotlar uchun muhim yagona harajatlarini ortirishga imkon beradi va xayotda yanada ortiqcha buyurtma va daromadni ko’tarish imkoniyatini yaratadi.
Yuqorida keltirilgan asosiy tashkilotlarni olganda, O’zbekiston banklarida kreditlarga bo’lgan talablarga javob berishni osonlashtirish uchun qonuniy va kuratorial jarayonlarni yanada rivojlantirish zarurati seziladi. Shu bilan birga, kredit miqdori oyga jami o’tkazildi va kredit orqali ishlashning ulushi muammolarini hal etish uchun ko’plab imkoniyatlarni yaratdi.
Shuningdek, O’zbekiston banklaridagi muammoli kreditlar nisbatan kam miqdori oyga jami o’tkazildi va bu badaniga banklar kreditlar sohasida ortilgan muammoni ortirib chiqardi. Shu kabi, banklar kredit shartlari obshebitda kafolatli muzokaralar orqali vazifalarni samarali bajardilar, lekin zaxiralar alohida yo’nalishmanni rivojlantirib, turli turdagi kreditlarni to’lov qulaylashirdilar. O’zbekiston banklarining muammoli kreditlar tashkil etishida ortilgan muammoni ortirish shunday usuldagi ilg’or hodisalar orqali amalga oshirilganligi kuzatiladi.